Wat vertellen vooraanmeldingscijfers?

Tentamens in sporthallen, tenten, kerken of bedrijfshallen. Colleges in theaters, concertzalen of bioscopen. Dat hangt ons volgens sommige media boven het hoofd omdat “te veel studenten zich melden voor technische studies”. Bijna elk jaar verschijnen er spannende berichten naar aanleiding van de vooraanmeldingscijfers (het aantal scholieren die aangeven wat en waar ze in september willen gaan studeren). Achteraf blijken de berichten op basis van vooraanmeldingscijfers zelden correct.

Issue
Vooraanmeldingscijfers zijn weerbarstig. Daarover zo meer. Dat journalisten er toch over willen berichten begrijp ik wel, vooral als er problemen in de lucht lijken te hangen. Bovendien is het een maatschappelijk issue: leiden we voldoende ingenieurs op voor de kenniseconomie? Is het onderwijs van goede kwaliteit? Komen scholieren in de problemen omdat ze zich te laat aanmelden?… Blijft de vraag of je daarover iets zinnigs kan zeggen op basis van deze cijfers.

En daar wringt het schoentje. Want cijfers van eerstejaars, instroom en aanmeldingen komen nogal eens op verschillende manieren tot stand. En dan kan je met statistieken zowat alles bewijzen. Met wat gegoochel produceerde ik laatst tegelijkertijd cijfers die een stijging van de vooraanmeldingen als een daling aantoonden ;-). Dus wat moeten we als journalisten om cijfers vragen: zeggen dat je nog geen betrouwbare cijfers hebt of cijfers geven met een lijst kanttekeningen?

Noordhollands Dagblad

Waar gaat het eigenlijk over?
Studenten schrijven zich gewoonlijk in de zomer (plm. tot eind september) in bij de opleiding die ze willen volgen, maar eerder al melden ze zich aan, de zgn. ‘vooraanmelding’. Die aanmelding is niet definitief; ze kunnen dus nog switchen. Dit jaar waren scholieren voor het eerst verplicht zich aan te melden voor 1 mei. Handig denk je, universiteiten weten dan vroeg waar ze aan toe zijn. Het tegendeel is waar: de aankomende studenten mogen zich voor drie opleidingen aanmelden (en 1 numerus-fixusopleiding). De cijfers laten ook zien dat studenten zich dit jaar voor meer opleidingen hebben aangemeld dan vorige jaren. In de cijfers tellen de studenten dan bij elk van die opleidingen voor 1/3 mee. Maar in de praktijk kiezen ze uiteindelijk misschien wel overwegend voor dezelfde studie. Bovendien mogen ze bij de meeste universiteiten in september alsnog voor een andere opleiding kiezen.
(N.B. Om het nog complexer te maken: bij opleidingen met een numerus fixus gaat het net nog anders. Dat laat ik nu even buiten beschouwing.)

Studiekeuzecheck
Aankomende studenten moeten zich vanaf dit jaar zo vroeg aanmelden vanwege de Studiekeuzecheck. Daarbij komen ze een dag naar de universiteit of doen online opdrachten om een goede indruk krijgen van wat de opleiding behelst en hoe zwaar die is. Daarnaast geeft de universiteit ze ook feedback. Omdat de studiekeuzecheck dit jaar voor het eerst wordt toegepast, is het afwachten wat het effect wordt op de definitieve inschrijvingen bij de opleidingen.

Het systeem verandert steeds
Door alle wijzigingen in het beleid in de afgelopen tijd, kunnen we cijfers van verschillende jaren niet goed met elkaar vergelijken, dus kunnen we niet goed concluderen of het aantal studenten gaat stijgen of dalen en hoeveel precies. Factoren die de voorbije jaren het studiekeuzegedrag flink beïnvloedden waren bijvoorbeeld de onzekerheid over de langstudeerboete, het sociaal leenstelsel en de invoering van het bindend studieadvies. En natuurlijk spelen ook de eigen maatregelen van de universiteit een rol: de invoering van een numerus fixus bijvoorbeeld, doet het aantal vooraanmeldingen vaak flink dalen bij die opleiding en stijgen bij andere opleidingen. En ten slotte hebben verontrustende berichten over onderwijs in tenten wellicht ook nog hun weerslag. 😉

Appels en peren
En dan zijn er nog de onduidelijkheden rond de gehanteerde definities. Hebben we het alleen over de vwo-ers die instromen in het eerste bachelorjaar? Of ook over nieuwe inschrijvingen in de masterfase, van studenten die hun bachelor elders (in binnen- of buitenland) hebben gedaan of die van het HBO komen via een schakelprogramma? En de studenten die in het eerste jaar een negatief bindend studie advies kregen en moeten switchen naar een andere opleiding, zitten die in de cijfers die journalisten willen?
Een aantal van de vooraanmelders begint uiteindelijk toch niet aan de studie. Omdat ze niet geslaagd zijn in het secundair onderwijs of een tussenjaar gaan doen. Zittenblijvers tellen ook niet mee: zij krijgen te maken met een negatief bindend studieadvies en moeten dus een andere studie kiezen. Welke dat wordt, zien de universiteiten pas in september.

Peildatum
Dit jaar moesten studenten zich voor 1 mei aanmelden. Vorig jaar niet. Hoe ga je dat dan vergelijken? Vergelijk je 1 mei (harde deadline) van dit jaar met 1 mei van vorig jaar (geen deadline)? Betrouwbaarder is het om te wachten op het aantal studenten dat 1 oktober aan het studeren is. De eerste verschuivingen zijn dan al achter de rug. Ook de universiteiten hanteren die peildatum.

De moraal van het verhaal
Als een journalist ons belt over de vooraanmeldingen, proberen we het bovenstaande in een notendop uit te leggen. ‘Maar hoe zit het dan”, vraagt de journalist dan toch meestal. “Hoeveel vooraanmeldingen hebben jullie nu. Bij de TU Lutjebroek verwacht men een verdubbeling van hun instroom.”
We worden feitelijk gedwongen om cijfers vrij te geven. Doe je niet mee, dan heb je helemaal geen grip meer op de boodschap. Een lastige situatie.

Nou vooruit, hier komt onze prognostiek van dit moment (begin augustus 2014): we verwachten bij de Bacheloropleidingen een stijging. In elk geval een stijging die we prima kunnen opvangen. Nee, geen colleges in een tent of kerk, ook niet om de piek van de eerste drietal maanden op te vangen.
Dit najaar zien we of ik gelijk had of een erratum moet toevoegen aan dit blogje.

Ter illustratie

Dit jaar weken bij de TU Eindhoven de vooraanmeldingen flink af van de inschrijvingen. Cursor berichtte daar over. (Toegevoegd op 5 september 2014.)

Be Sociable, Share!

•